Page:Wappenhandelinghe van Roers Musquetten ende Spiessen (Jacob de Gheyn II) 1607.pdf/3

Den beminder vande wapenhandeling wenscht Jacob de Gheyn ghelijck ende voorspoet.

Buyten twÿffelist, dat noch de gherustheyt vande ghemeene saecken sonder wapenen, noch de wapenen sonder bequame oeffeninghe en connen bestaen. T’welck niet alleen welbemerckt is by de oude wÿsen, die haer onderstaen hebben eenigh voorschrift van wettn te gheven, maer oock bevestigt met de datelÿcke ervaringe van de wÿdtberuchtste Steden ende Volcken, die haeren stant door dese middel insonderheydt hebben bewaert. Jae insiende hes vervolghen der gheschiedenissen vande gantsche Werelt, men sal bevinden, dat de heer schappÿe altÿt gheweest is by de ghenen die hierinne haeren naeburen meest hebben overtroffen, De Griecken, ten tÿde dat sy in haere hoochste glants zÿn gheweest, hebben dit stuck seer behertight ende door haer vernuft niet weynich bevordert. Doch de Romeynen hebben soo weldesen als allen anderen hierinne seer verre te boven ghegaen, ende hare jonckheyt seer ghestadigh doen oeffenen in het ghebruyck van allerley wapenen, door de gene die sy Campidoctores oft Veldt-meesters noemden: welcke manier ons seer duydelÿck werdt aenghewesen door de schriften die ons daer van ter handen zÿn ghecomen. De selve redene duert altÿt ende by allen: dan alsoo de wapenen seer veranderen, by sonder sedert de vindinghe van het Buspoeder, soo en connen ons de oude vermaninghen niet dienstigh zÿn sonder nieuwe onder wÿsinge: zÿn Vorstelÿcke Ghenade Prius Maurits van Naßouw &c, wiens sorghe bevolen is (byde moghende Heeren de Generale Staten der Vereenichde Nederlanden) de bewaringhe van soo treffelÿcken landtschappen, ende het beleydt van een Oorlogh, t’welck is ghehouden gheweest als een Schole vande heele Werelt, gelÿck hy deurgaens de heele Crÿgs-ordre voor zÿne tÿden seer vervallen weder heeft opgerecht ende ten deele gebracht tot der ouden voorschriften, ten deele met zÿn eyghene vonden veel verbetert ende vercyert, soo heeft hy op de Wapenhandelinghe, als een voornaemste ghedeelte vande crÿgs-ordre, oock voor naemelÿck ghelet: waer uyt dan gevolcht zÿn alsulcke vruchten, als een yder niet alleen hier te landen maer ooch inde vyterste deelen van het aertrÿck ghenoech zÿn bekent.

Dit is de oorsaecke gheweest die my heest beweecht om de ordre die de selve zÿn vorstelÿcke Genade in de handelinghe van Roers, Musquetten ende Spiessen doet onderhouden, als het bequaemste voorbeeld, in t’licht te geven, soo om dien te gerÿven, welcker plicht het is de ordre van zÿne vorstelÿcke Genade te achtervolghen, als om alle anderen het gunt van soo noodighe oeffeninghe mede te deelen: hebbende tot dien eynde alle de ghestaltenißen, die in het handelen van elck wapen te pas comen, by ghedeelten vervolghens afghebeelt, ende t’selve met de redenen van dien ende de ghewoonlÿcke bevel woorden ver claert: een werck (soo ick meyne ende oock niet en twÿffel) seer dienstich voor jonge eñ eerst aencomende crÿg stuyden, dien het toestaet haer hierinne naer stelÿck te oeffenen, seer noodig voor alle Hopluyden ende crÿgs bevelhebbers, om te beter op de oeffeninghe van haere crÿgsluyden te connen letten, seer oorboir voor alle Vorsten ende volcke, t’sy in tÿden van Oorlog, om haer selve te beschermen ende haere vyanden te crencken, t’sy in tÿden van vrede, om door alsulcke oeffening selfs te onbevreesder ende by anderen te ontsicchelÿcker te werden. Alsoo dan onse meeninghe niet verder en streckt als om de onervaerenen crÿg sluyden te onderwÿsen, ende der ervarenen geheuchenisse door t’ghesicht ende lesente verstiercken, soo ensalniemant vremd vinden, dat wy in de afbeeldinghe vande Spiessen niet anders en hebben ghestelt, als t’gunt tot het ghebruyck der selver in t’Oorlogh noodighste scheen te zÿn, overslaende veel manieren om de selve speelghewÿs te handelen, die in de Crÿgs-oeffening gheen sonderlinghe woordeel en doen, soo veel aengaet de verscheydenheyt ofte eenparicheyt vande cleedinghe ende wapenen van dese beelden staet te weten dat de Schutten met stormhoeden ende de Musquetdragers met hoeden zÿn ghestelt, ende verscheydelÿck ghecleedt, niet om dat sulcx noodigh is, maer om door alsulcke veranderinghe de beelden te vercieren: ende de maniere vonder Crÿgsluyden cleedinghe in desen tÿt ghebruyckelÿck oock aende naercomelinghen te verthoonen: ghelÿck tot ander zÿde de Spiesdraghers eener wÿse zÿn ghewapent om gheen ander redenen als om daermede aen te wÿsen de